ਜਲੰਧਰ- 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਭਿਆਨਕ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਦਲੇ 13,840 ਰੁਪਏ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਵਜੋਂ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੋ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਔਰਤ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਉਕਤ ਰਕਮ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਆਸ਼ੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ 25-25 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਲੈਣਗੇ, ਇਹ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਹੈ।
ਘਟਨਾ ਤੋਂ 7 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸੋਹਨ ਨੂੰ ਜਨਮ ਸੀ ਦਿੱਤਾ
ਘਟਨਾ ਸਮੇਂ ਅਤਰ ਕੌਰ ਗਰਭਵਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਭਾਗਮਲ ਭਾਟੀਆ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਖੁਦ ਘਰ ਲੈ ਕੇ ਗਈ ਸੀ। ਆਸ਼ੀਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਲੜਕਾ ਮੋਹਨ ਲਾਲ 3-4 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਅਤਰ ਕੌਰ ਨੇ 7 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪੁੱਤਰ ਸੋਹਣ ਲਾਲ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਉਹੀ ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾ: ਰਾਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਅਭਿਮਨਿਊ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
ਅਜੇ ਤੱਕ ਬਾਗ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਕੜਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ
ਬਾਗ 'ਚ ਹੋਈ ਗੋਲੀਬਾਰੀ 'ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਕੜਾ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਕੋਈ 379, ਕੋਈ 501 ਅਤੇ ਕੋਈ 1,000 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਜਲਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਚੇਅਰ ਰਾਹੀਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 379 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। ਚੇਅਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ: ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਬਾਲ ਖੋਜ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਕੁਝ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ 1921 ਵਿੱਚ 13,840 ਰੁਪਏ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਦੇ ਗੋਲੀਕਾਂਜ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਾਰਵਾਈ ਕਾਰਨ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 23,250 ਰੁਪਏ ਰਾਹਤ ਵਜੋਂ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਸਨ।
ਰਤਨਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਦੇਹ ਦੀ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਨਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਦੇ ਪਤੀ ਛੱਜੂ ਮੱਲ ਨੂੰ ਜਲਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਰਾਤ ਭਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਲੈ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਨੂੰ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਦੱਸਿਆ।
Get the latest update about jallianwala bagh, check out more about Punjabi News, martyrdom, compensation & 2 women
Like us on Facebook or follow us on Twitter for more updates.
